Liên quan đến việc áp dụng Án lệ số 24/2018/AL khi giải quyết tranh chấp về thừa kế, Hãng luật MIBI nhận được tình huống của chị P.T.H ở Hà Nội về việc khởi kiện chia bất động sản bố mẹ để lại nhưng không còn là di sản thừa kế.
Dưới đây, Hãng luật MIBI xin giải đáp câu hỏi của chị H, đồng thời giới thiệu Án lệ số 24/2018/AL – căn cứ để áp dụng giải quyết trong tình huống này.
1. Tình huống pháp lý
Bố mẹ tôi có 05 người con chung gồm 3 anh trai, 1 chị gái và tôi. Năm 1980, bố tôi mất. Năm 1983, mẹ tôi và 5 anh em tôi cùng ngồi họp thống nhất về việc phân chia tài sản chung của bố mẹ tôi là mảnh đất 520m2 như sau: chia cho 3 anh trai mỗi người 100m2; chia cho anh cả, tôi và chị gái 120m2 đất còn lại (mỗi người 40m2).
Khi chia đất tôi đang sống bên Đức, chưa có nhu cầu sử dụng nên đã nhờ anh trai cả quản lý phần đất tôi được chia. Năm 2021, mẹ tôi mất. Hiện tại, tôi có nhu cầu sử dụng mảnh đất 40m2 và chia 120m2 phần đất anh cả tôi đang quản lý nhưng anh cả tôi không đồng ý trả lại.
Luật sư cho tôi hỏi, tôi có thể khởi kiện chia di sản thừa kế với mảnh đất 120m2 trên được không?
Kiện như thế nào khi đất đai bố mẹ để lại không còn là di sản thừa kế? (Nguồn ảnh: Internet)
2. Áp dụng Án lệ 24/2018/AL để giải quyết tình huống
Vụ việc này có nhiều điểm tương đồng với các tình tiết tại Quyết định giám đốc thẩm số 27/2015/DS-GĐT ngày 16-10-2015 của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao về vụ án dân sự “Tranh chấp thừa kế quyền sử dụng đất” tại thành phố Hà Nội (“Quyết định số 27/2015/DS-GĐT”).
Theo đó, cần xét đến tính hợp pháp của việc mẹ chị H cùng 5 người con thống nhất chia toàn bộ đất của bố mẹ chị H. Điều kiện cần và đủ để xác định tính hợp pháp này:
- Năm 1983, mẹ chị H và 05 anh em đã thỏa thuận thống nhất phân chia đất xong;
- Thỏa thuận phân chia không vi phạm quyền lợi của bất cứ thừa kế nào, không có ai tranh chấp;
- Việc phân chia đã được thực hiện trên thực tế và được điều chỉnh trên sổ sách giấy tờ về đất đai.
Vì trường hợp của chị đáp ứng đủ các điều kiện trên nên thửa đất 120m2 không còn là di sản thừa kế chưa chia mà là tài sản chung của 03 anh em từ năm 1983. Do đó, chị có thể yêu cầu chia thửa đất 120m2 này, vì đây là tài sản chung.
Khi đó Tòa án có thể áp dụng Án lệ số 24/2018/AL liên quan đến vụ án tranh chấp thừa kế quyền sử dụng đất (Án lệ số 24/2018/AL), công bố theo Quyết định số 269/QĐ-CA ngày 06/11/2018 để giải quyết theo hướng: Cho chị được quyền sử dụng 40m2 (nếu đảm bảo diện tích tối thiểu tách thửa tại địa phương).
3. Giới thiệu ngắn gọn Án lệ số 24/2018/AL
Nội dung Án lệ số 24/2018/AL:
“[4]…nhà đất của cụ V, cụ H đã được cụ V và các thừa kế của cụ H thống nhất phân chia tài sản chung xong từ năm 1991 và đủ cơ sở xác định phần đất 110m2 trong đó phần bà H, bà H1 và bà H2 là 44,4m2.
Việc phân chia đã được thực hiện trên thực tế và đã được điều chỉnh trên sổ sách giấy tờ về đất đai; thỏa thuận phân chia không vi phạm quyền lợi của bất cứ thừa kế nào, không ai tranh chấp nên có cơ sở xác định nhà, đất không còn là di sản thừa kế của cụ V, cụ H nữa mà đã chuyển thành quyền sử dụng đất hợp pháp của các cá nhân.
Vì vậy, bà H, bà H1, bà H2 chỉ có quyền khởi kiện đòi lại 44,4m2 đất thuộc quyền sử dụng hợp pháp do được chia từ năm 1991; tài sản là di sản thừa kế của cha mẹ không còn nên không có cơ sở chấp nhận yêu cầu chia di sản của cụ H, cụ V nữa.”
Án lệ số 24/2018/AL chỉ ra rằng: Tòa án phải xác định nhà, đất đã chuyển thành tài sản thuộc quyền sở hữu, quyền sử dụng hợp pháp của các cá nhân, những người này chỉ có quyền khởi kiện đòi lại nhà, đất được chia đang bị người khác chiếm hữu, sử dụng bất hợp pháp mà không có quyền yêu cầu chia di sản thừa kế là nhà, đất trong trường hợp nhà, đất là tài sản chung của vợ chồng mà một người chết trước, người còn lại và các thừa kế của người chết trước nếu:
- Các bên thỏa thuận thống nhất phân chia nhà, đất;
- Thỏa thuận phân chia không vi phạm quyền lợi của bất cứ thừa kế nào, không có ai tranh chấp;
- Việc phân chia đã được thực hiện trên thực tế và được điều chỉnh trên sổ sách giấy tờ về đất đai;
- Sau khi người còn lại chết mới phát sinh tranh chấp.
Ngoài ra, trường hợp tài sản chung của vợ chồng là tài sản khác (không phải là nhà, đất) mà một người chết trước không để lại di chúc, người còn lại và các thừa kế của người chết trước đã thống nhất phân chia tài sản đó, thỏa thuận phân chia đã được thực hiện trên thực tế, không vi phạm quyền lợi của bất cứ thừa kế nào thì Tòa án cũng có thể nghiên cứu, xem xét vận dụng án lệ này để giải quyết.
Trong trường hợp cần tư vấn cụ thể, vui lòng liên hệ Hãng luật MIBI để được đồng hành, hỗ trợ.
Theo dõi Hãng luật MIBI trên Fanpage và Youtube để cập nhật các thông tin pháp luật hữu ích khác.
Bài viết bởi Hãng luật MIBI.
